DUNE: SANDWORM (KUMSOLUCANI) NEDİR?
DUNE: SANDWORM (KUMSOLUCANI) NEDİR?
Sandworm (Kumsolucanı)
Bilimkurguda önemli bir yere sahip olan Dune serisinin destansı yaratığı Kumsolucanının ilk ne zaman var olduğu bilinmez. Yine de tarihlerinin Butleryan Cihadı -bu savaşta, düşünebilen tüm makineler yok edilmiştir- öncesine kadar uzandığı biliniyor.
Ayrıca bu savaş, kumsolucanlarının üretiminde önemli bir rol oynadığı baharat melanjının evrendeki en değerli madde hâline gelmesinde oldukça etkilidir. Makineler yasaklandığında uzay yolculuğu hizmetini veren Uzay Loncası, yol bulamamak gibi nedenlerden dolayı seyahat edememiş, bu soruna çözüm aramıştır. Bilindiği üzere baharat; ömrü uzatmanın yanı sıra önseziyi -diğer bir deyişle geleceği görmek, kehanette bulunabilmek- de güçlendirir. Bu sayede Uzay Loncası'nın dümencileri gaz formundaki baharattan yararlanarak yüksek derecede önseziye sahip olmuş ve yolculukları devam ettirmiştir.
Bahsi geçen dümenciler Dune (1984) filminde de gözükmüştür. Örnekler mevcut:
Tehlike Anında
Fremenler tarafından Shai-Hulud (Şeyh-Hulud) adıyla da bilinen kumsolucanları, Arrakis gezegeninde yaşayan, o gezegenin yerlilerine korku salan bir yaratıktır. Bu yaratıklar son derece saldırgan olabilirler. Bölgelerinin güvenliği söz konusu olduğunda fazlasıyla tehlikelilerdir. Ritmik titreşimlere gelir, bu titreşimin kaynağını ararlar. Bu yüzden çölde yürümek için dans hareketlerine benzer, düzensiz adımlar atılır.
Kumsolucanlarını çağırmak ve onlardan kurtulmak için kullanılan, yüzeye ritmik bir şekilde vurarak titreşim yollayan bir alet de vardır: Thumper (Gümleyici).
Boy, Yaş ve Beslenme Tarzı
Boylarının 400 metreden uzun, çaplarının ise 40 metreden büyük olduğu bilinir. Değişkenlik gösterse de 700 ve hatta 1000 metre uzunluğuna ulaşabildiği söylentisi de vardır. Paul Muad'dib'in çağırdığı ilk kumsolucanının boyunun 2500 metre olduğu söylenir. Dünyadaki en uzun gökdelen olan Burj Khalifa (Burc Halife) 828; dünyadaki en büyük canlı olan mavi balina 27-33; Attack on Titan'dan bildiğimiz Colossal Titan (Muazzam Dev) ise 60 metredir. Millennium Falcon ile bir kumsolucanının ağzına dalış yapmak mümkündür.
Bu yaratıklar tahminen yüzyıllarca yaşayabilir.
Kumsolucanı kum ve diğer kuru besinlerle beslenir.
Kumsolucanının Gövdesi, Ağzı ve Wormriding (Solucansürüşü)
Kumsolucanlarının içi yüksek sıcaklıktadır. Ağız kısmında durmak da bu ısıyı hissetmek için yeterlidir. 2021 yılında gösterime giren Dune filminde de gözüktüğü gibi; bir kumsolucanının ağzı bir baharat-toplayıcıyı tek seferde yutabilecek kadar büyüktür.
Sert ve kalın yapıya sahip kumsolucanı gövdeleri, neredeyse aşılamaz şekildedir. Birçok kalkanın birbirine tutunmasından meydana gelmiş gibi görünen bir deriye sahiptir. Ayrıca derisi, kum saldırılarına karşı da zırh görevini üstlenir.
Fremenler, bu zırhın alışamaz olabileceğinin yanı sıra müdahale edilebilir olduğunu da keşfetmiştir. Yani, birbirine kenetlenmiş bu zırhlar, o kadar da "aşılamaz" değildir. Kum, kumsolucanının aşınmış gövdesinden içeri girebilir, bu da ona zarar verebilir. Bu yüzden zarar görmüş kumsolucanı, kum seviyesinin en üstlerinde; kumun, gövdeye hücum edemeyeceği yerlerde dolaşır.
Bu durumdan faydalanmak isteyen Fremen halkı, kullandıkları kancalarla kumsolucanlarının üstlerine çıkar ve onların derilerini az da olsa kaldırır, sıyırır. Sonrasında ise kancaları sola ve sağa olacak şekilde solucanların ağızlarına takarlar, bunun bir diğer nedeni de kancaları aynı zamanda kumsolucanlarına yön vermek için kullanmalarıdır. Fremenler bu şekilde solucansürüşünü geliştirmiş, gezegeni bu şekilde dolaşmaya başlamıştır. Bir kumsolucanı, yorulana kadar devam edebilir. Bu da oldukça uzun bir mesafe demektir.
Bir Fremen çocuğu, 12 yaşında solucan sürmeyi öğrenir.
Kumsolucanı, bir mesafe ölçüm birimi olarak da kullanılır.
"Kalkan Duvarı buradan 30 solucan uzaklığında."
Kumsolucanının Su Zehirlenmesi
Su, kumsolucanları için ölümcül bir maddedir. Az miktarda su bile kumsolucanını zehirleyerek acı bir ölüme sebep olabilir.
Kumsolucanı/su karışımı, Hayat Suyu adı verilen bir zehir oluşturur. Bu zehir muhterem anneler tarafından içilir. Bu zehri içen hiçbir erkek hayatta kalmamıştır ve sadece belirli kadınlar hayatta kalabilir.
Kumsolucanının Oluşumu
Bu yaratıkların kumsolucanı olmadan önceki formlarının adı sandtrout (kumalabalığı)tır. Kumalabalıkları ortalama 7 derece sıcaklıkta yaşadığı söylenen, keselerinde su bulunduran canlılardır. Sulak bir gezegeni tamamen çöle dönüştürebilecek kadar su taşıyabilirler. Dune da aslında bunun bir örneğidir. Eskiden sulak olan Arrakis gezegeni, dış gezegenlerden getirilen kumalabalıklarından dolayı çölleşmiştir. Dune Çocukları (1976) adlı kitapta Leto Atreides ll, geçmişte yaşamış birinin anılarından bu olayı bizzat görmüştür.
Gezegende muazzam sayıda bulunan kumalabalığı, Arrakis yüzeyinin derinliklerinde bulunan su deposuyla birleşince kumsolucanının var oluş süreci başlamıştır. Kumalabalığı/su karışımı, patlamaya yol açabilir. Bu yüzden de çoğu kumalabalığı ölmüştür. Bu patlama, gezegenin yüzeyinde gözle görülür şekildedir.
Bu patlamadan sağ çıkabilen sayılı kumalabalığı, birkaç yıl sonra genç kumsolucanına dönüşmüştür. Devasa boyutlara ulaşmaları ise onlarca yüzlerce yıl sürer.
Kumsolucanının Kültürel Yeri
Evrendeki en önemli madde olan baharat melanjının üretiminde önemli bir yeri olduğu için zaten insanlık üzerinde muhteşem bir etkisi vardır. Bunun yanı sıra Fremenler, bu yaratıklara dinsel anlamlar da yüklemiştir.
Fremenler için manevi bir simge olan kumsolucanı, Fremenlerin orijinal Zensunni dininin Tek Tanrısının yeryüzündeki yansıması olarak görülür. Fremen kültüründe Yaratıcı, Şeyh-Hulud gibi isimleri de vardır.
Ayrıca genç kumsolucanları, Fremenlerin yeni Seyyadina veya muhterem anne seçtikleri özel ayinlerde de kullanılır. (Örneğin Dune (1965) kitabının ikinci kısmında görülen ayin.)
Frank Herbert için Kumsolucanı
Serinin yazarı Frank Herbert, kumsolucanlarını ejderha mitolojisinden esinlenmiştir. Kumsolucanları tıpkı bir hazineyi koruyan efsanevi ejderhalar -örnek olarak da Hobbit adlı kitapta görülen ejderha Smaug- gibidir. Baharat hasadı yapmaya çalışanları avlayan kumsolucanları.
Dune Çocukları'nda kumsolucanları için "çöl zeminindeki ejderhalar" denir.
Geçtiğimiz günlerde, tam olarak 11 Şubat 2022 tarihinde, bilimkurgunun başta gelen isimlerinden olan Frank Herbert'ın ölümünün 36. yılıydı. Arkasında bıraktığı evrenle, kendisini ölümsüz kılmıştır. Ayrıca her geçen gün farklı farklı kişilere ilham olmaya devam ediyor.
Kaynak olarak Frank Herbert'ın altı kitaplık Dune serisi ve dune.fandom.com adlı internet sitesi kullanılmıştır. Bu içeriğin amacı, Dune evreni hakkında Türkçe içeriğin çoğalması, bilgilerin yayılmasıdır.
Görüşmeye katılın